Voorwerp van de maand – april 2025

Eens per maand presenteert het stadsmuseum een object uit de collectie in samenwerking met het Bocholter-Borkener Volksblatt (BBV).

Stereoscoop

Datering: ca. 1900
Afmetingen: 180 × 145 × 220 mm
Materiaal: Messing, hout
Inventarisnummer: 2024.1139 (Stereoscoop)
Eigenaar: Stadtmuseum Bocholt

In 3D de wereld rond – De stereoscoop als venster op het verleden

Wat vandaag de dag oogt als een charmant houten object, was ooit een echt venster op de wereld. Deze stereoscoop uit circa 1900 werd gebruikt om zogenaamde stereofoto’s in 3D te bekijken. Twee licht verschoven beelden worden met behulp van lenzen bekeken en versmelten in onze hersenen tot één driedimensionaal beeld – een vroege vorm van ‘virtual reality’, helemaal zonder elektriciteit of scherm.

Het idee is verrassend oud: al in 1838 ontwikkelde de Britse natuuronderzoeker Charles Wheatstone de eerste stereoscoop, toen nog met spiegels. In 1849 maakte de Schotse natuurkundige David Brewster een compacte versie met lenzen, die tijdens de Wereldtentoonstelling van 1851 veel belangstelling trok. Vanaf dat moment vonden stereoscopen hun weg naar klaslokalen, woonkamers en reiskoffers.

Op de achterkant van dit exemplaar zijn meerdere landen gegraveerd – de VS, Canada, Frankrijk en Duitsland – wat wijst op een internationale verspreiding of patentbescherming. De aanduiding “AP.R. 23” verwijst waarschijnlijk naar een patentdatum in de Verenigde Staten.

Stereoscopen waren meer dan alleen vermaak: ze boden ook educatie, wereldkennis en een vleugje reislust in beeldvorm. Ze vertellen het verhaal van een tijdperk waarin de nieuwsgierigheid naar de wereld net zo groot was als de drang om te vernieuwen.